มนุษย์ยุคหินกลาง (Mesolithic Period) (อายุ 10,000 - 7,000 ปี) รู้จักทำเครื่องมือหินได้ประณีตกว่าสมัยหินเก่า  มีการกะเทาะคมหินทั้งสองด้านและขัดตัวขวานหินให้เรียบ  มีการนำเอากระดูกสัตว์และเปลือกหอยมาใช้เป็นเครื่องมือ เช่น  หัวธนู หอก  ฉมวก  และเครื่องประดับ  เช่น กำไล จี้  ล่าสัตว์  เช่น หมู  กวาง

หมี  ลิง  หนู  หอยกาบ  ปู  ปลา  เต่า  โดยยังไม่รู้จักการเลี้ยงสัตว์  เก็บผลไม้ใบไม้มากินเป็นอาหาร  มีเรือขุดจากต้นไม้และหาปลาเกงกว่าคนยุคหินเก่า  เมื่อตายลงญาติจะนำศพฝังใต้ที่อยู่ที่พัก  ในลักษณะนอนหงาย  งอเข่าขึ้นมาถึงคาง  บางศพมีขวานและจี้ห้อยคออยู่ข้าง ๆ คนพวกนี้รู้จักก่อไฟและหุงหาอาหารในถ้ำที่อยู่  มีการเพาะปลูก  สะสมอาหาร  ล่าสัตว์และเก็บพืชมาเป็นอาหาร 

    

     ดร.เชสเตอร์  กอร์แมน (Chester Gorman) นักโบราณคดีชาวอเมริกัน  ได้เคยสำรวจถ้ำผีหรือถ้ำผีแมน (Spirit Cave) ที่จังหวัดแม่ฮ่องสอน  เมื่อ พ.ศ. 2508  พบหลังฐานของคนยุคก่อนประวัติศาสตร์อายุราว 12,000 ปี ซึ่งจัดเป็นพวกเดียวกับวัฒนธรรมหัวบินห์หรือฮัวบินเหียน (Hoabinhian) ในเวียดนามน้ำเต้า และถั่วต่างๆ  แต่ไม่พบข้าว  ที่ถ้ำ ปุงฮุง  และถ้ำผาชน  จังหวัดแม่ฮ่องสอน  กอร์แมนได้พบหลักฐานของมนุษย์อายุราว  7,000 - 4,000  ปี พบโลงศพทำด้วยไม้รูปร่างคล้ายเรือขุดจากต้นซุง  ขวานหิน  ลูกปัดและหม้อดินเผา  และซากพืช  พวกข้าว หมาก สมอพิเภก ดีปลี พลู พริกไทย แตงกวา และกระดูกสัตว์ เช่นแรด หมูป่า วัวป่า  และกวาง อีกด้วย 

     มีการพบหลักฐานมนุษย์ยุคหินกลางในแผ่นดินไทยของเรา  เช่น  ในจังหวัด  กาญจนบุรีที่ถ้ำพระ  อำเภอไทรโยค  ในถ้ำจันเด  อำเภอทองผาภูมิในถ้ำใกล้สถานีวังโพ  ตำบลลุ่มสุ่ม  อำเภอไทรโยค  ในถ้ำองบะ  อำเภอศรีสวัสดิ์  ในถ้ำผี  และถ้ำอื่นๆ บริเวณอำเภอเมือง  จังหวัดแม่ฮ่องสอน  ในถ้ำงวงช้าง  อำเภอฝาง  จังหวัดเชียงใหม่  บริเวณอำเภอเขาย้อยและอำเภอเมือง  จังหวัดเพชรบุรี  และถ้ำพระงาม จังหวัดสระบุรี  ส่วนในต่างประเทศของเอเชียอาคเนย์  พบที่บริเวณที่เรียกว่า  ฮัวบินเหียนหรือโหบินเหียน